Mimo, że przywołanie autorytetu od zawsze budziło kontrowersje, to użyte w odpowiednich warunkach może znacząco wzmocnić Twój przekaz.

Po co?

Poprzez osobę, którą znasz i Ty i Twoi odbiorcy, masz większe szanse na zaproszenie odbiorcy do świata, który przedstawiasz, poprzez wspólny dla Was czynnik, budząc zainteresowanie, być może nawet aprobatę. Odwołaj się do zachowań tej osoby lub wręcz ją zacytuj. Twoi odbiorcy uznają Cię za osobę oczytaną, posiadającą znajomość historii lub dziedziny, na temat której występujesz.

Kiedy używać?

• Jako zawiązanie lub podsumowanie Twojego wywodu lub jego fragmentu.
• Do autorytetu warto wrócić konstrukcją klamrową po przekazaniu głównej treści.
• Wewnątrz dłuższej narracji aby zmniejszyć utratę uwagi.
• Przechodząc pomiędzy narracjami.

Jak?

• Przywołuj osoby znane Twoim odbiorcom.
• Twoi odbiorcy nie powinni chcieć podważać tej osoby.
• Masz prawo wytaczać tylko te argumenty, które wspierają Twoją sprawę, ale im mniej subtelnie to robisz, na tym większe niebezpieczeństwo się narażasz.
• Twoi odbiorcy oczekują potwierdzonego źródła. Laureat Nobla niekoniecznie musi być ekspertem w pieleniu ogródka.

Cytat może spełnić kilka różnych funkcji:

1. Przedstawia czyjąś opinię stanowiącą punkt do rozważań Twoich lub do zastanowienia się przez odbiorcę;
2. Inspiruje do działania lub wzmacnia argumentację - podobnie jak część "Przywołanie autorytetu";
3. Wskazuje inne spojrzenie na treść wystąpienia publicznego i rozwija rozumienie odbiorców.
4. Pozwala przedstawić Twoją ideę w prosty do zapamiętania i przekazania dalej (czyli memetyczny) sposób.

Dobrze zastosowany cytat również może sprawić wrażenie, że jako mówca jesteś oczytaną, elokwentną osobą, szczególnie jeśli to będzie cytat z literatury lub znanej osoby. Sam w sobie cytat się jednak nie obroni, dlatego też ważne jest, żeby był silnie związany z treścią Twojego wystąpienia.

Przedstawiając zupełnie nowy koncept swoim odbiorcom musisz dobrze go uprzednio poznać, a do tego możesz wykonać następujące czynności przygotowawcze:

• Poszukaj, czy da ten koncept streścić w jednym zdaniu lub kilku prostych zdaniach.
• Odpowiedz sobie, na jaką potrzebę ten koncept odpowiada?
• Spróbuj opisać analogię do czegoś, co jest powszechnie znane.
• Skup się na różnicach w stosunku do jak największej ilości bardziej popularnych konceptów.
• Opisz przykład wykorzystania w świecie rzeczywistym.
• Zastanów się, czy nie chcesz omówić historii jego powstania. Bardzo często historie odkryć są dużo łatwiejsze do zrozumienia, ponieważ rozbijają koncept na mniejsze, bardziej zrozumiałe części.
• Opisz konsekwencje stosowania/istnienia tego konceptu.

Bardzo ważnym aspektem wprowadzania nowych konceptów jest przemyślenie czynników środowiskowych. Są to rzeczy takie jak: odbiorcy, o których mówimy - jakie mają problemy i jaka jest ich codzienność? Czy otoczenie jest otwarte i gotowe na zmiany i nowości, a może zamknięte i niechętne? Czemu?

Podczas samej wypowiedzi i po niej, prezentuj otwartość względem sceptycyzmu i pozbieraj uwagi od odbiorców. Jeśli możesz przygotować slajdy prezentacji wizualizujące temat, na pewno będą one pomocne.

Po przedstawieniu nowych konceptów, danych, punktów widzenia, konsekwencji wynikających z jakiegoś zdarzenia, masz, metaforycznie ujmując, kilka sznurków wiszących w powietrzu, które jeszcze niekoniecznie się ze sobą łączą.

Aby zaprezentować interakcje zachodzące pomiędzy nimi, przeznacz czas na omówienie, jak każdy z tych wcześniej przedstawionych elementów wpływa na pozostałe.

Jak używać?

• Użyj analogii do znanych odbiorcom idei - świata zwierząt, relacji międzyludzkich, przedmiotów codziennego użytku.
• Użyj parafrazy, aby powiedzieć to samo na kilka różnych sposóbów, zwiększając szanse na dotarcie do odbiorcy.
• Skup się na cechach i poszukaj tzw. pierwszych zasad - czyli minimalnego zestawu reguł, z którego można wyprowadzić omawiane przez Ciebie interakcje (to świetnie nadaje się do opisu zjawisk przyrodniczych).
• Pomyśl o potrzebach, które są zaspokajane dzięki tym ideom, korzyściach, przeznaczeniu.
• Postaw pytanie retoryczne (lub otwarte) "Jak moglibyśmy sprawić, żeby osiągnąć pewien cel...?" i zacznij rozumować od tego punktu wyjścia.

Zadaj pytanie, które spełnia jeden z następujących celów:

1. Odpowiedź jest oczywista lub domniemana i większość odbiorców ją zna lub się jej domyśla. Takie pytanie retoryczne może posłużyć za punkt wyjścia dla potwierdzenia tego domysłu lub, poprzez kontrast, do obalenia i wskazania innego sposobu myślenia.
2. Odpowiedź nie jest oczywista, ale do tej pory odbiorcy nie zastanawiali się nad tym. Tak postawione pytanie retoryczne może wskazać luki w codziennym myśleniu, które wszyscy posiadamy.
3. Odpowiedź nie jest oczywista i każdy odbiorca jest tego świadom - ale przez pominięcie publicznej odpowiedzi zachowuje anonimowość i może potem skontrastować swoją wewnętrzną odpowiedź z dalszą częścią wystąpienia. Tak postawione pytanie może sugerować niejasność co do tego, jak wiele możliwych odpowiedzi jest na dane pytanie.

Każde z tych pytań wymusza skupienie uwagi odbiorcy. Te, które wprowadzają niejasność dodatkowo wypychają odbiorcę ze strefy komfortu do miejsca, w którym będzie bardziej skłonny do podjęcia próby znalezienia odpowiedzi na to pytanie. Twoje wystąpienie może odbiorcy w tym pomóc.

Jak używać?

• Daj czas odbiorcom na zrozumienie i chwilę zastanowienia się nad zadanym pytaniem.
• Zakomunikuj, że nie poszukujesz publicznej odpowiedzi w tym momencie.
• Unikaj zbyt prostych pytań, jeśli nie prowadzą one do powstania jakiejś sprzeczności. Pytanie "Ile to jest 2 + 2?" samo w sobie nie zwróci uwagi odbiorcy, dopóki nie okaże się za chwilę, że "2 + 2 może równać się 1".

Zadanie pytania otwartego wiąże się z dwoma czynnościami:

1. Odpowiednim sforumułowaniem pytania;
2. Zebraniem odpowiedzi i ich podsumowaniem.

Druga z tych czynności jest niezwykle trudna. Bardzo łatwo jest popełnić błąd, w którym przy zbieraniu odpowiedzi wybierzesz tylko te, które potwierdzają Twoją teorię. Nikt nie lubi, kiedy pomija się jego opinię. A inni też to dostrzegają.

Doświadczeni mówcy są w stanie zaakceptować wszystkie opinie i poprowadzić z nimi merytoryczną dyskusję, co trwa sporo czasu i wymaga otwartości na osoby które się z Tobą nie zgodzą.

Pamiętaj, żeby na ten element przeznaczyć dwa razy więcej czasu niż wstępnie zakładasz. A jeśli i tak będzie Ci brakowało czasu, zawsze masz prawo do poprowadzenia dalszej dyskusji w kuluarach.

Konstrukcję klamrową wstawia się na początku i na końcu danego fragmentu wystąpienia lub całości wystąpienia. Dany fragment zamykany jest odniesieniem do jego początku, nadając fragmentowi znamiona bycia kompletną, zamkniętą całością.

Konstrukcję można wykorzystać, aby otoczyć nią odrębny fragment z którego jedynie wnioski wykorzystane są dla całości wystąpienia, np. kilka anegdot. Domknięte w ten sposób anegdoty mogą zostać w ten sposób odsunięte na bok, robiąc miejsce na dalszą część wypowiedzi.

Często też konstrukcja klamrowa jest formą referencji z podsumowania wystąpienia do jego otwarcia - w szczególności, jeśli w otwarciu został postawiony jakiś problem, sytuacja lub pytanie. Wtedy konstrukcja klamrowa nadaje poczucia finalności całemu wystąpieniu.

Tzw. leitmotiv, termin wywodzący się z muzyki. Może być to jedno słowo, jedno zdanie lub cała sytuacja, bohater albo obraz, który jest powtarzany wiele razy w trakcie wystąpienia, aby zbudować w odbiorcach skojarzenie pomiędzy tym elementem a całością wystąpienia.

Kiedy używać?

• Kiedy struktura mowy jest skomplikowana, motyw przewodni może komunikować zakończenie jednego fragmentu mowy i przejście do drugiego.
• Kiedy zawartość mowy zawiera trudne koncepty i potrzebujemy dodatkowej narracji, aby całe wystąpienie miało łagodniejszy wydźwięk.
• Kiedy chcemy stworzyć skojarzenie do wystąpienia, do którego zawartości odbiorcy będą wracać często.

Motyw przewodni powinien być prosty i znajomy odbiorcom, aby nie dokładać więcej złożoności do wystąpienia. Może być też związany z czymś, z czym odbiorcy się identyfikują.

Zwizualizuj jakąś generalną prawdę, ukaż czyjąś cechę charakteru, wskaż stereotyp.

Po co?

Anegdota zazwyczaj służy ubraniu abstrakcyjnego konceptu (np. cechy charakteru) w krótką, jednowymiarową historię, aby łatwo docierała do odbiorców i zaangażowała ich wyobraźnię. Często humorystyczna.

Kiedy używać?

• W wystąpieniach, które nie wymagają znaczącego skupienia.
• Tam, gdzie humor jest wskazany.
• Pomiędzy fragmentami dłuższego wystąpienia, dla odprężenia.
• Aby zbudować kontekst pod dalszą opowieść.

Jak?

• Anegdotę staraj się utrzymać w stylu dopasowanym do Twoich odbiorców.
• Jeśli to prawdziwa opowieść, to omiń fragmenty nie prowadzące do zamierzonego przez Ciebie celu.

Wielu pisarzy mówi, żeby omijać ekspozycję szerokim łukiem. Ale to nie oni mają 15 minut na wszystko.

Czasami konieczne jest wyrównanie wiedzy swoich odbiorców i szybkie omówienie kontekstu, aby nie stracić zaraz uwagi 1/3 z nich wyłącznie z powodu nieznajomości kontekstu. Wtedy warto skorzystać z ekspozycji - szybko przejść przez wszystkie elementy, które są potrzebne do zrozumienia następnej części wystąpienia, bez dodatkowego fabularyzowania tych elementów.

Ekspozycja często jest elementem opcjonalnym i otwierana jest pytaniem otwartym: "Czy ktoś z państwa potrzebuje, żeby omówić X zanim przejdziemy dalej?". Jeśli nikt nie zgłosi takiej potrzeby, można ją ominąć.

Rozpoczynając opowieść, przedstaw na wstępie jej bohatera. Kim jest, skąd pochodzi, jaki ma cel.

Kiedy to zrobisz, wspomnij krótko, że bohater nie zdobędzie celu bez pokonania trudności, może nawet bez poświęcenia czegoś, co dla niego ważne. Zaznacz, że pewne siły ludzkie lub wyższe nie działają w zgodzie z bohaterem.

W ten sposób dalsza część Twojego wystąpienia skupić się będzie mogła na drodze i osiąganiu tego celu.

Kiedy używać?

• W mowach motywacyjnych, storytellingu, a nawet w mowach informacyjnych - kiedy np. omawiasz historię odkryć naukowych.
• Kiedy omawiasz problemy i ich rozwiązania - dla połączenia problemu z rozwiązaniem.
• Aby zwiększyć dynamikę całego wystąpienia, nadając mu cel na samym początku.

W odróżnieniu od anegdoty, historia jest bardziej personalna, związana z Tobą, bohaterem lub kimś z otoczenia Twojego bohatera.

Na samym początku ustal cel tej historii - w jaki sposób wspomaga ona cel Twojego wystąpienia? Może ona nakreślić problem, konflikt, próby rozwiązania tego problemu, albo wskazać inną perspektywę patrzenia na problem, który został ustalony już wcześniej.

Historia nie musi mieć pointy w postaci morału płynącego z niej, wystarczy że wskaże jakiś element rzeczywistości, ukaże zasady panujące nad przedstawionym światem, albo poprowadzi w jakiś sposób bohatera - nawet jeśli będzie musiał znowu wrócić do punktu wyjścia, będzie bogatszy o wiedzę, że przynajmniej jedna z metod nie zadziałała.

Dobrze wprowadzona historia zadziała na wyobraźnię Twoich odbiorców, pomoże im utożsamić się lepiej ze światem o którym opowiadasz i zacząć samymu myśleć, co oni zrobiliby, będąc w butach bohatera Twojej opowieści.

Kiedy w przemówieniu publicznym stawiana jest jakaś teza, to musi zostać ona poparta argumentami.

Argumenty mogą odwoływać się do różnych sfer - już Arystoteles wymieniał odwołanie do pathos (w uproszczeniu: emocji), ethos (w uproszczeniu: wiarygodności i autorytetu prezentującego) i logos (danych, logiki - lub sztuczek imitujących logikę).

Warte powtórzenia jest to, że argumenty nie muszą być logiczne w sensie formalnym. Dobrym wyróżnikiem jest reguła ARG (opisana przez Trudy Govier), która mówi, że argument powinien opierać się na przesłankach, które:

1. są akceptowalne (czyli opierają się na wcześniej uzasadnionych argumentach, toposach – wiedzy wspólnej i ogólnej lub w inny sposób są trudne do zaprzeczenia)
2. odnoszą się do przesłanki którą chcemy dowieść argumentem (kontrprzykład: Polska nie wymaga wprowadzenia waluty euro; Chiny jej nie mają, a wzrastają gospodarczo – tu sytuacja Chin nie jest w żaden sposób związana z debatą na temat waluty w Polsce)
3. wspólnie dają wystarczającą podstawę do przekonania odbiorcy o prawdziwości argumentu (kontrprzykład: wszystkie osoby, które znam zarabiają mniej niż średnia krajowa, no to kto zarabia tyle?)

Dziś najbardziej polecane są argumenty oparte o logikę, rozumowanie, wreszcie dane i badania, jeśli zostały one zebrane w sposób minimalizujący błędy (np. za pomocą metody naukowej).

Jednocześnie, dobrze opowiedziany dowód anegdotyczny odwołujący się do emocji nadal jest w stanie dotrzymać pola dowodom logicznym. Podobnie jest z odwołaniem do autorytetu.

To, jakie argumenty i jakie typy argumentów zostaną wybrane, powinno zależeć od wystąpienia publicznego i oczekiwań odbiorców. Jeśli odbiorcy mają podjąć jakąś decyzję, warto jest opierać się o jak najwięcej danych i logiki. Jeśli wystąpienie ma cel motywacyjny, argumenty oparte o personalne historie i emocje dużo mocniej poruszą serca odbiorców.

Zobacz również: entymemat, sylogizm, wskazanie, zaprezentowanie faktów.

Exemplum to odwołanie się do wydarzeń niezwiązanych bezpośrednio z rozpatrywaną sprawą, ale podobnych, które stanowiły precedens w innych warunkach innych miejscach. Jeśli takowych nie ma, można stworzyć taką przykładową narrację tego, jak takie miejsce by wyglądało, co by się działo po podjęciu danej decyzji i z jakimi korzyściami oraz problemami by się to wiązało.

Forma przywoławcza

To wyszukanie podobnych w przeszłości wydarzeń. Czasami te wydarzenia mogą być eksperymentami na mniejszą skalę lub w innych krajach, które chcemy przywołać jako przykład, że dane rozwiązanie da się wprowadzić.

Ale nie muszą. Podobnie do referencji możesz tylko odnieść się, że działania były podejmowane, ale nieskutecznie, ponieważ brakowało ważnego elementu układanki, który zamierzasz przedstawić swoim odbiorcom.

Możesz wskazać, że wiele innych działań, niepodobnych do Twojego zostało podjętych, ale te nie rokowały dobrze. Albo kontrargumentując czyjąś powiedzieć przywołać wydarzenia, które przeczą tej osobie.

Forma fikcyjna / hipotetyczna

Forma hipotetyczna opiera się na wykreowaniu świata, w którym zmieniasz czynniki ważne dla Twojej sprawy, a następnie rzetelnie eksplorujesz konsekwencje podjęcia wyboru Twojego rozwiązania.

Podobnie, jak w opowiadaniu science-fiction, warto jest przywołać obrazy tego, jak Twoje rozwiązanie będzie wpływać na innych ludzi w przyszłości. Czy napotkają na jakieś problemy? Jeśli tak, to jak zostaną one rozwiązane? I podobnie, jak w tym gatunku, nagradzani są mówcy, którzy traktują odbiorców poważnie, bez zbywania kontrargumentów, które mogą pojawić się w trakcie exemplum.

Argumentacja tutaj może zostać wykorzystana do dwóch celów. Po pierwsze, w celu ukazania, że świat z wdrożonym Twoim rozwiązaniem będzie zaspokajać potrzebę Twoich odbiorców, a konsekwencje Twojego rozwiązania są dużo bardziej pozytywne niż stan obecny.

Po drugie, Twoja argumentacja może skupić się na katastroficznych skutkach wynikających z decyzji niewdrożenia Twojego rozwiązania (lub wdrożenia innego rozwiązania).

Jeśli Twoi odbiorcy mają się zaangażować w wykonanie jakiejś czynności w świecie exemplum, to częscią tego obrazu powinni być oni, dokonywujący tej czynności.

Wiele wystąpień nawiązuje do rzeczywistości w jakiś sposób. W fikcji zawsze występuje jakiś świat przedstawiony. W obu przypadkach konieczne jest zaprezentowanie tego świata i pokazanie zasad nim sterujących.

W najprostszym wariancie, jest to dowód materialny, przedmiot, dokument którego nie podważa żadna ze stron. W mowie osądzającej mogłyby to być przedmioty znalezione na miejscu zdarzenia, których obecności się nie podważa.

W mowie informacyjnej mogłyby to być dane zebrane z dużej próbki reprezentatywnej przez renomowaną instytucję (np. dane GUSu).

Kiedy używać?

• Kiedy proponowane w wystąpieniu rozwiązania wywodzą się ze stanu faktycznego.
• Kiedy stan faktyczny ogranicza proponowane rozwiązania.
• Kiedy na podstawie stanu faktycznego będziesz wnioskować, co jest możliwe a co nie jest możliwe do zrobienia.
• Kiedy stan faktyczny staje sie motywacją dla bohatera do osiągnięcia celu i zmagania sie z przeciwnościami.

Dla porządnego zaprezentowania faktów ważnym jest rozłożenie stanu rzeczywistego na czynniki pierwsze, a następnie usunięcie wszystkich tych, które nie wpływają na zawartość Twojego wystąpienia.

Po zaprezentowaniu faktów odbiorcy mają podstawy, aby móc podążać za Twoim tokiem rozumowania, budując konsekwencje wynikające z zasad sterujących rzeczywistością lub światem przedstawionym.

Na mówcy nadal ciąży wskazanie interpretacji wynikającej z prezentacji faktów i wysnucie odpowiednich przesłanek.

Entymemat to wnioskowanie, w której do jednej z przesłanek się nie odnosimy. To pominięcie może mieć kilka przyczyn:

1. Pominięto coś oczywistego (np. naturalnie zakładamy istnienie powietrza, grawitacji, słońca itp.)
2. Pominięto część wnioskowania dla zwięzłości, z braku czasu
3. Mówimy o czymś, co jest zrozumiałe dla większości naszych odbiorców, (np. na konferencji branżowej elektryków nie będziemy tłumaczyć, czym jest prąd, co innego w szkole)
4. Celowo próbując przemilczeć jakąś przesłankę (odradzamy)

Entymematy bliskie są toposom (czyli częściom wspólnym dla mówcy i odbiorcy, kulturowo oraz intelektualnie), o które można się opierać w trakcie mowy, z taką różnicą, że entymemat jest już formą argumentacji opartą o toposy i inne przesłanki.

Umiejętne zastosowanie entymematów pozwala pominąć wszystkie nieistotne elementy mowy i skupić się na wydobyciu tylko tych kluczowych. A to pozwala na zwięzłość, brak nudy i dużą uwagę i zainteresowanie odbiorców.

Klasyczna podstawa, która została rozwinięta później przez dalsze postępy w logice.

Sylogizm opiera się na dwóch (lub większej ilości) przesłanek, które zostały przedstawione wcześniej lub zostaną przedstawione dalej w trakcie argumentacji. Pozwala nam on wnioskować, że skoro przesłanki są prawdziwe (lub nie) to również zajść powinien wniosek wynikający z sylogizmu. Form sylogizmu, które są prawdziwe i używane do dziś mamy aż 24, ale warto zapamiętać kilka przykładów:

1. Każdy człowiek jest śmiertelny. Każdy Polak to człowiek. Zatem każdy Polak jest śmiertelny.
2. Żaden człowiek nie ma skrzydeł. Każdy Polak to człowiek. Zatem żaden Polak nie ma skrzydeł.

Przy ustalaniu sylogizmu wychodzimy od tego, co chcemy osiągnąć. Następnie posiadane przez nas przesłanki wypisujemy w postaci: X to Y; każde X to Y; żadne X to Y; niektóre X to Y; niektóre X to nie Y.

Przykład

Mamy przesłanki opisane poniżej. Chcemy stwierdzić, że oskarżony nie był na miejscu zbrodni w sobotnią noc

1. Świadek: W niektóre dni w trakcie tygodnia, w którym wydarzyła się zbrodnia, stał z oskarżonym na straży
2. Świadek: W jeden z tych dni świecił jasno księżyc
3. Poza sobotą wszystkie dni były zachmurzone od poniedziałku.
4. Zbrodnia zaszła w sobotnią noc.
5. Świadek miał możliwość bycia na straży z oskarżonym od poniedziałku do niedzieli. Wcześniej i później był przydzielony do innych.
6. Poza tym posterunkiem, świadek więcej nie stał na straży z oskarżonym.

Z tych przesłanek można zbudować następujące sylogizmy:

1. Skoro świadek twierdzi, że był na straży od poniedziałku do niedzieli i że nigdy wcześniej i nigdy potem nie stał na straży z oskarżonym, to jedynie w ciągu tych siedmiu dni mógł stać na straży z oskarżonym.
2. Skoro świadek twierdzi, że stał na straży w księżycową noc z oskarżonym, a jedyna księżycowa noc w trakcie tych siedmiu dni była nocą sobotnią, oskarżony stał w sobotnią noc ze świadkiem na straży.
3. Zbrodnia zaszła w sobotnią noc, w dzień w którym oskarżony ma alibi w postaci świadka. Zatem oskarżony nie był na miejscu zbrodni w sobotnią noc.

Znany również jako signum.

Kilka wskazań połączonych w logiczną całość staje się łańcusznikiem (sorites - stos w łacinie). Pozwalają one na przekształcenie jednej przesłanki w drugą w sposób zrozumiały dla odbiorcy, dzięki czemu ten nie będzie czuć przeskoków.

Należy uważać, żeby, zgodnie z zasadą łańcuch jest tak mocny jak jego najsłabsze ogniwo, żeby każde wskazanie było wystarczająco silne, a także żeby wskazań nie było za wiele. Dziś wiemy, że ciąg wskazań w których każde ma określone prawdopodobieństwo w wyniku mnożenia nigdy nie będzie mieć większego prawdopodobieństwa niż którykolwiek z wniosków pośrednich w łańcuchu.

Przykładem może być parafraza znanego przysłowia: Skoro widzimy dym kilka ulic stąd, to zapewne coś płonie. Ciąg wskazań mógłby poprowadzić ten wywód dalej: Skoro płonie, to warto to sprawdzić. Udajmy się tam..

Wskazania opierają się tylko na swojej przesłance. Gdyby zamiast powyższego zdania powiedzieć Skoro płonie, to znajdujący się tam ludzie mogą potrzebować pomocy, zawiera to już dodatkową, przemilczaną przesłankę. Dlaczego to jest ważne? Bo łącząc wskazania z innymi elementami argumentacji (sylogizm, entymemat), możemy stworzyć argument silniejszy niż jego części składowe. Warto więc uświadomić sobie, czy korzystamy ze wskazań, czy z innych elementów argumentacji.

Slajdu możesz użyć w dwóch kontekstach:

1. Twój slajd akcentuje mówione przez Ciebie słowa, ale sam w sobie nie zawiera znaczącej treści. Wtedy czas tego slajdu ustaw na 0 sekund, ponieważ dziać się będzie w trakcie innej części.
2. Twój slajd zawiera dane, które zamierzasz omówić jako osobną część Twojego wystąpienia. Wtedy ustaw czas tego slajdu na wystarczającą wartość, aby faktycznie zmieścić się z jego omówieniem.

Jak używać?

• Slajd służy Tobie. Wszystkie rzeczy, które jest Ci trudno zapamiętać: liczby, daty, listę wniosków, możesz wstawić do slajdu, żeby służył jako zewnętrzna pamięć dla Ciebie.
• Slajd służy Twoim odbiorcom. Pomyśl o formie, szczególnie jeśli prezentujesz dane. Czy forma wykresu będzie czytelna? A może trzeba zmniejszyć ilość danych do przekazania?
• Jeśli slajd ma akcentować tylko Twoje słowa, skup się na warstwie wizualnej. Dobry obraz wart jest tysiąca słów, a tysiąc niewypowiedzianych słów może oszczędzić Ci sporo czasu.
• Czy za tym slajdem powinny płynąć jakieś emocje?

Żeby Twoje slajdy nie były nudne...

... przyjmij zasadę, że slajd może realizować jedną z trzech ról.

• Zwiastun – zapowiadający w tajemniczy sposób to, co zdarzy się niebawem i utrzymujący uwagę.
• Wzmacniacz – podobnie jak przy amplifikacji, ekran za Tobą może wzmocnić siłę Twojego argumentu, ukazując go innym, wizualnym językiem.
• Pointa – trafne, niespodziewane zakończenie fragmentu wystąpienia. Apeluje do emocji.

Role te można łączyć. Slajd może jednocześnie wzbudzać ciekawość, dopóki go nie wyłumaczymy.

Zauważ, że slajdy w tym kluczu zawierają minimum potrzebnych informacji. To nie w każdej sytuacji musi być dobre rozwiązanie.

Kiedy myślisz o swoim wystąpieniu zastanów się, z jakiej pozycji mówisz. Czy jest to pozycja autorytetu? A może osoba, która nie ma pewności i dopiero odkrywa coś nowego? Jakie towarzyszą Ci emocje?

A następnie pomyśl, jaki można dopasować głos do swojej wypowiedzi. Czy całe Twoje wystąpienie używa tego samego głosu?

Kiedy używać?

• Dla oddzielenia od siebie różnych historii lub sytuacji.
• Dla zaakcentowania wniosków płynących z danej części lub całego wystąpienia.
• Dla utrzymania zainteresowania - np. po częściach wymagających sporego wysiłku intelektualnego.
• Aby zaakcentować napięcie, konflikt w historii, zwrot akcji.

Najprostszym przykładem stopniowania jest powiedzenie robię to po raz pierwszy, po raz drugi, po raz trzeci... i dopiero za trzecim razem wyszło. Stopniowanie można zastosować w kilku sytuacjach:

1. Kiedy wprowadzamy dość trudny koncept, który posiada wiele konsekwencji - stopniowaniem rozkładamy te konsekwencje w czasie i logicznym ciągu tak, żeby opisać je jedna po drugiej;
2. Dla wywołania efektu bądź emocji - humorystycznie, zaskakując, dramatycznie;
3. Dla uproszczenia struktury - powtarzając kilka razy ten sam schemat i dokładając do niego tylko nowe elementy.

Stopniowanie potrafi, dzięki swojej powtarzalnej naturze, skupić uwagę odbiorców na merytoryce i przekazywaniu wiedzy, odpowiednio ją dawkując, a jednocześnie jest w stanie być dobrą techniką utrwalającą przekaz w pamięci.

Zadaj sobie podstawowe pytanie - czy stopniowania używasz dla przekazania emocji, czy wiedzy?

Tak samo, jak dźwięk jest potrzebny Twojej mowie, tak samo umieszczona w odpowiednim momencie cisza...

Świadome użycie pauz w wypowiedzi może ułatwić jej odbiór oraz dodać powagi, dramatyzmu i mocy niesionym słowom.

Pauza powinna trwać nie dłużej niż kilka sekund. Wyjątkiem są formy hybrydowe, gdzie wystąpienie publiczne łączy się z teatrem i innymi sztukami.

Pauzy też nie powinno się nadużywać - lepiej jest użyć dwóch dłuższych, celowych pauz na całe wystąpienie, niż powtarzać je z częstotliwością raz na minutę.

Wykonaj gest, który doda dynamiki Twojemu wystąpieniu, a jednocześnie będzie spójny z przekazem Twojego wystąpienia.

Ta część zazwyczaj będzie trwać 0 sekund - bo zazwyczaj dzieje się w trakcie innych części (takich jak historia, wprowadzanie nowego konceptu itp.)

Kiedy używać?

• Kiedy chcemy zaakcentować dany fragment wystąpienia.
• Dla efektu humorystycznego lub dramatycznego
• Kiedy wystąpienie jest dość statyczne.

Za pomocą mowy, spojrzenia, ruchu na scenie i gestów rąk spraw, że odbiorcy wyobrażą sobie, że w danym miejscu znajduje się jakiś przedmiot, sytuacja, postać. Zupełnie, jakby mieli przed sobą hologram tego obiektu.

Ta część zazwyczaj będzie trwać 0 sekund - bo zazwyczaj dzieje się w trakcie innych części (takich jak historia, wprowadzanie nowego konceptu itp.)

Sukces obrazu scenicznego zależy tylko i wyłącznie od spójności wszystkich działań mówcy, dlatego jest to jedna z wyjątkowo trudnych do opanowania technik, ponieważ wymaga nie tylko świetnej znajomości wystąpienia pod kątem jego zawartości, ale także ciągłego uważania na swoje zachowanie i ruch na scenie, aby przypadkiem nie wskazać, że obraz jest za niski, za wysoki, znajduje się w innym miejscu. Nieostrożne zachowanie może spowodować, że mówca wejdzie w kreowany przez niego obraz i cały czar budowanego misternie wyobrażenia pryśnie.

Łącznik umożliwia płynne przejście pomiędzy dwoma różnymi elementami wystąpienia.

Kiedy używać?

• Kiedy płynność jest dla Ciebie istotna. Nie musi to być cecha pożądana - kiedy np. omawiasz punkty z agendy, łączniki mogą niepotrzebnie wprowadzać zamieszanie.
• Kiedy chcesz zakomunikować swoim odbiorcom, że części Twojej mowy stanowią większą, spójną całość.

Pamiętaj, że łącznik to dodatkowe obciążenie Twojej pamięci. Może się zdarzyć, że zapomnisz, jakie dokładnie zdanie masz powiedzieć między dwiema częściami Twojej mowy, dlatego nie próbuj opierać ciągłości Twojej wypowiedzi na łącznikach. Zamiast tego zapamiętaj główne punkty swojego wystąpienia.

Zastanów się też, czy dany łącznik jest niezbędny w Twojej mowie, bo zawiera krytyczną informację potrzebną do zrozumienia jej znaczenia? Staraj się minimalizować ilość takich łączników.

Nawet trzy minuty wystąpienia są trudne dla większości odbiorców do zapamiętania w całości. Dlatego każde wystąpienie powinno pod koniec przekazywać raz jeszcze kilka wniosków w zwięzłej formie. Poprzez powtórzenie, parafrazę i skupienie na kluczowych elementach zwiększysz szanse że Twój komunikat zostanie zapamiętany na dłużej.

Jak używać?

• Raz jeszcze przekaż główny komunikat, który chcesz aby wynieśli odbiorcy z tego wystąpienia.
• Możesz nawiązać do wcześniejszych części swojej mowy, aby mieć pewność, że zostaną one odebrane we właściwym kontekście.
• Spróbuj powiedzieć ten sam komunikat innymi słowami niż do tej pory, nie tracąc spójności.
• Jeśli używasz konstrukcji klamrowej w mowie, nawiąż do jej początku i wskaż co się zmieniło w porównaniu ze stanem z początku Twojego wystąpienia.
• Jeśli celem Twojej mowy jest zachęcenie do jakiegoś działania - np. do dalszej rozmowy w kuluarach, nie zapomnij żeby o tym wspomnieć.

Ten element pojawia się zazwyczaj w formie podsumowania. Tutaj przekazujesz swoją wizję oraz moc sprawczą w ręce odbiorców, aby dokonali pewnego działania. (Można też nakłaniać do zaprzestania działania, a także do utrzymania stanu takiego, jakim jest).

Jak można zakończyć? Na przykład:

1. Konstrukcją klamrową, nawiązując do elementu z otwarcia lub wyłożonego wcześniej.
2. Działając przykładem - Ja już to stosuję. Czas na Was.
3. Krótką anegdotą, która parafrazuje wszystkie argumenty, znacząco je upraszczając i klaryfikując.
4. Zestawiając dane w zapamiętywalny sposób - Gdyby każdy z nas dziś spędził minutę mniej przy włączonym świetle...

Skoncentruj się tu na zdolności do rozpowszechniania tej wiedzy dalej, odpowiadając bezpośrednio, albo pośrednio na pytanie Co powinien powiedzieć odbiorca Twojej mowy komuś, kto nie zna tematu?

W Internecie pigułka wiedzy to krótka zawartość multimedialna, często film video i dodatkowe materiały które mają przekazać kluczowe punkty związane z danym tematem.

W trakcie wystąpienia pigułką wiedzy jest specjalnie przygotowana treść, która skonstruowana jest pod sporządzenie notatki, połączone np. ze zdjęciem.

Jak używać?

• Przygotuj slajd, na którym znajdują się kluczowe informacje z Twojej prezentacji.
• Dobra wizualizacja jest kluczem - infografika / mapa myśli to znacznie lepsze struktury niż punktowana lista.
• Zakomunikuj, że za chwilę zaprezentujesz te kluczowe informacje oraz, że notowanie/zdjęcia są mile widziane.
• Przekazuj ilości elementów w listach, zbiorach itp. (przykłady: 4 główne wnioski, 3 metody które poznaliśmy, 6 zasad).
• Powoli i spokojnie, hasłowo wymieniaj je.
• Jeśli są jakieś interakcje pomiędzy elementami, wspomnij o nich (przykład: te 6 zasad jest prawdziwe dla każdej z 3 metod).
• Nie przekazuj zbyt wielu informacji naraz, chyba że forma tego wymaga (np. krótki wykład).

Uwypuklenie to jedna z czterech amplifikacji, która pomóc może w faworyzowaniu argumentów, które wspierają naszą sprawę. Jej zadaniem jest celowe poświęcenie większej ilości czasu przychylnemu nam argumentowi, a także stosowanie odpowiednio nachechowanego języka aby wyróżnić dany argument lub osłabić inne.

W celu uwypuklenia możesz zastanowić się nad:

1. Proporcjami czasu przeznaczonymi na argumenty
2. Użyciu stopniowania językowego, gramatycznie (dobry, lepszy, najlepszy) lub merytorycznie (dobry, wspaniały, wybitny).
3. Użyciu kwiecistego stylu wypowiedzi, mając na celu wzbudzenie emocji.

Wszystko to ma na celu osłabienia lub wzmocnienia naszego komunikatu, aby sprawić, że wydaje się łagodniejszy lub ostrzejszy niż faktycznie jest. W mowach informacyjnych może posłużyć w celu wskazania momentu kulminacyjnego, uzyskania lepszego zapamiętania czy uproszczenia trudnego tematu.

Innymi formami ampflifikacji są: referencja/porównanie, domniemanie i kumulacja.

Referencja jest nawiązaniem do wspólnego kontekstu. Pomaga w nawiązaniu kontaktu z odbiorcą Twojej mowy.

Nawiązanie może dotyczyć miejsca w którym się znajdujecie, wspólnych przeżyć, znanych postaci, a nawet do wcześniejszej części wystąpienia.

Podobna do referencji jest aluzja, jeśli o wspólnym kontekście powiesz nie wprost, ale nadal w sposób łatwy do rozszyfrowania.

Może zostać zastosowana jako jedna z czterech amplifikacji, która pomóc może w faworyzowaniu argumentów, które wspierają naszą sprawę. Skorzystamy z niej, żeby odnieść osobę, wartości, zachowania, do czegoś wspólnie utożsamianego jako dobre lub złe przez mówcę i odbiorcę. Tak rodzą się odwołania do najbardziej cnotliwych i najpodlejszych osób w historii, z którymi należy uważać, żeby nie nabrały groteskowej formy.

Innymi formami ampflifikacji są: uwypuklenie, domniemanie i kumulacja.

Kiedy używać?

• Dla nawiązania kontaktu, przełamania barier.
• Dla humoru - licz się jednak z tym, że humor oparty głównie na referencjach nie jest wysoką formą rozrywki.
• Aby ustanowić wspólne podstawy i zrozumienie.
• Aby nawiązać do wcześniejszej części wypowiedzi.

Rozważ oszczędne stosowanie referencji przy omawianiu trudnych tematów, gdyż każda z nich wymaga dodatkowego zaangażowania umysłu.

Domniemanie to jedna z czterech amplifikacji, która pomóc może w faworyzowaniu argumentów, które wspierają naszą sprawę. Za pomocą zestawienia ze sobą przesłanek w sposób celowo prowadzący do sprzeczności, stara się podkreślić, że tą drogą nigdzie nie dojdziemy, więc wnioski, które mówca przedstawia jako alternatywę są dużo lepsze.

Przy zestawianiu przesłanek wyolbrzymieniu poddane zostają okoliczności, aby odborcy poprzez zwrócenie na nich uwagi spojrzeć mogli w innym świetle na przedstawianą sprawę.

Często przy domniemaniu wykorzystuje się zaskakującą pointę, dzięki czemu wybrzmiewa najpierw sprzeczność, a następnie dopiero podsunięte zostaje rozwiązanie, chociaż nie zawsze musi tak być.

Przykłady:

• Czy gdyby człowiek tak racjonalny jak on, ze swoim przywiązaniem do porządku i bezpieczeństwa, ojciec trójki dzieci, wsiadłby do samochodu, wiedząc, że nie działają w nim hamulce? A to oznacza, że nie mógł być tego świadomy.
• Fizyka kwantowa to dziedzina dla kwadratowych mózgów. A Jan zajmuje się nią już od 10 lat. Kto inny mógłby być autorytetem w dziedzinie wiedzy o powstaniu wszechświata?

Innymi formami ampflifikacji są: uwypuklenie, referencja/porównanie i kumulacja.

Kumulacja to jedna z czterech amplifikacji, która pomóc może w faworyzowaniu argumentów, które wspierają naszą sprawę. Używa do tego przedstawienia jednego argumentu na wiele sposobów, za pomocą różnych słów, zdań, zwrotów o różnym brzmieniu i intensywności ale zawierających ten sam sens. Tym różni się od jakiegokolwiek ciągu wskazań lub przesłanek, a dzięki mniejszej ilości zawartej informacji wewnątrz wypowiedzi, może być dzięki temu szybsza.

Kumulacja ma na celu chwilowe zajęcie zasobów kognitywnych odbiorców, mające na celu zwrócenie uwagi i zwiększenie ważności prezentowanego argumentu. Zazwyczaj z czasem poszczególne wypowiedzi stają się coraz mocniejsze, chociaż można też w ten sposób osłabić prezentowany argument.

Ze względu na powtarzanie ciągle tego samego sensu, fakt przedstawiony w argumencie zostanie zapamiętany mocniej niż inne. Jednocześnie może wydawać się, że jedna strona ma więcej argumentów niż druga, chociaż opieranie się na tym jest dość ryzykowną zagrywką.

Innymi formami ampflifikacji są: uwypuklenie, referencja/porównanie i domniemanie.